An ninh năng lượng là gì? Các nghiên cứu khoa học liên quan

An ninh năng lượng là khả năng đảm bảo nguồn cung năng lượng ổn định, liên tục và với chi phí hợp lý để đáp ứng nhu cầu phát triển bền vững. Khái niệm này bao gồm cả phản ứng ngắn hạn trước biến động thị trường và chiến lược dài hạn về đầu tư, công nghệ, chính sách và an toàn hệ thống năng lượng.

Định nghĩa An ninh năng lượng

An ninh năng lượng là khả năng một quốc gia hoặc khu vực đảm bảo có đủ nguồn cung cấp năng lượng cần thiết, ổn định và với chi phí hợp lý, phục vụ cho tăng trưởng kinh tế, phát triển xã hội và bảo vệ môi trường. Khái niệm này không chỉ đề cập đến sự sẵn có của năng lượng, mà còn liên quan đến khả năng phản ứng linh hoạt trước các cú sốc từ thị trường năng lượng, rủi ro chính trị và thảm họa tự nhiên.

Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), an ninh năng lượng bao gồm hai khía cạnh chính: an ninh dài hạn – liên quan đến đầu tư bền vững vào cơ sở hạ tầng và cung cấp năng lượng phù hợp với xu hướng phát triển dài hạn; và an ninh ngắn hạn – đề cập đến khả năng phản ứng nhanh và hiệu quả trước các biến động đột ngột về cung – cầu năng lượng. Nguồn: IEA

Khái niệm này ngày càng được mở rộng khi bao gồm cả tính linh hoạt trong mạng lưới phân phối, khả năng bảo vệ hệ thống khỏi tấn công mạng, và sự chuyển dịch sang các nguồn năng lượng sạch để đảm bảo tính bền vững môi trường.

Vai trò của An ninh năng lượng

An ninh năng lượng giữ vai trò trọng yếu đối với sự ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm quốc phòng và duy trì hoạt động của mọi ngành sản xuất – dịch vụ trong xã hội hiện đại. Thiếu hụt hoặc gián đoạn nguồn năng lượng, dù chỉ trong thời gian ngắn, có thể gây ra các hậu quả dây chuyền như lạm phát, suy thoái kinh tế, mất an ninh chính trị và bất ổn xã hội.

Năng lượng là yếu tố đầu vào cơ bản trong mọi lĩnh vực: công nghiệp, nông nghiệp, giao thông, y tế, giáo dục... Khi hệ thống năng lượng bị tổn thương hoặc gián đoạn, chuỗi cung ứng toàn cầu cũng bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Việc duy trì nguồn cung năng lượng ổn định là tiền đề cho hoạt động đầu tư dài hạn, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghiệp và công nghệ cao.

Vai trò của an ninh năng lượng còn thể hiện rõ trong chính sách đối ngoại. Các quốc gia có khả năng tự chủ năng lượng thường có vị thế chính trị – chiến lược cao hơn và ít bị ảnh hưởng bởi các biến động địa – chính trị hoặc khủng hoảng năng lượng quốc tế.

Thách thức đối với An ninh năng lượng

An ninh năng lượng đang phải đối mặt với hàng loạt thách thức mang tính toàn cầu, trong đó nổi bật là sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch, bất ổn địa chính trị và tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu. Sự biến động giá dầu, khủng hoảng nguồn cung do chiến tranh hoặc lệnh cấm vận, và thiên tai làm gián đoạn hệ thống năng lượng đã nhiều lần cho thấy tính dễ tổn thương của hệ thống hiện tại.

Danh sách các thách thức điển hình:

  • Phụ thuộc nguồn nhập khẩu: Nhiều nước nhập khẩu trên 70% tổng nhu cầu năng lượng, làm giảm khả năng tự chủ.
  • Biến đổi khí hậu: Hạn hán, băng tan và các hiện tượng cực đoan ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuất thủy điện và làm tăng nhu cầu làm mát trong ngành nhiệt điện.
  • Tấn công mạng: Hệ thống năng lượng ngày càng phụ thuộc vào công nghệ số, tăng nguy cơ bị tấn công gây tê liệt mạng lưới.
  • Giá năng lượng biến động mạnh: Các cú sốc giá dầu khí toàn cầu ảnh hưởng lớn đến kinh tế vĩ mô.

Chuyển đổi năng lượng theo hướng giảm phát thải cũng đặt ra thách thức mới khi phải cân bằng giữa phát triển năng lượng tái tạo, chi phí đầu tư và đảm bảo cung ứng liên tục trong khi chưa có giải pháp lưu trữ hiệu quả quy mô lớn.

Chiến lược đảm bảo An ninh năng lượng

Trước các thách thức ngày càng lớn, nhiều quốc gia và tổ chức quốc tế đã xây dựng các chiến lược tổng thể nhằm đảm bảo an ninh năng lượng theo hướng chủ động, bền vững và linh hoạt. Các chiến lược này thường bao gồm đa dạng hóa nguồn cung, đầu tư vào công nghệ mới, dự trữ chiến lược và củng cố hợp tác quốc tế.

Các nhóm giải pháp phổ biến:

  • Đa dạng hóa nguồn cung: Phát triển các nguồn năng lượng thay thế như gió, mặt trời, sinh khối; giảm phụ thuộc vào dầu khí nhập khẩu.
  • Phát triển hạ tầng hiện đại: Tăng đầu tư vào lưới điện thông minh, đường ống, trạm LNG và công nghệ lưu trữ năng lượng.
  • Tăng cường dự trữ quốc gia: Xây dựng kho dự trữ dầu mỏ và khí thiên nhiên chiến lược, sẵn sàng ứng phó khủng hoảng ngắn hạn.
  • Hợp tác quốc tế: Tham gia mạng lưới năng lượng khu vực, chia sẻ rủi ro và hỗ trợ khẩn cấp lẫn nhau.

Một số quốc gia như Đức, Nhật Bản, và Hàn Quốc đã xây dựng chiến lược chuyển dịch năng lượng (Energiewende) kết hợp giữa mục tiêu an ninh năng lượng và bảo vệ khí hậu, với trọng tâm là năng lượng tái tạo và nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng.

Chính sách và quy định liên quan

Các chính sách và khung pháp lý đóng vai trò then chốt trong việc xây dựng và củng cố nền tảng an ninh năng lượng quốc gia. Chúng điều chỉnh hoạt động khai thác, phân phối, dự trữ và tiêu thụ năng lượng, đảm bảo tính minh bạch, hiệu quả và bền vững. Ngoài ra, chính sách cũng khuyến khích đầu tư vào công nghệ mới và năng lượng tái tạo, nhằm giảm sự phụ thuộc vào nguồn nhiên liệu hóa thạch nhập khẩu.

Nhiều quốc gia đã ban hành các đạo luật chuyên biệt để điều tiết và bảo vệ an ninh năng lượng. Ví dụ, Đạo luật An ninh Năng lượng, Đáng tin cậy và Sạch sẽ của Hoa Kỳ (Affordable, Reliable and Clean Energy Security Act) nhấn mạnh việc tăng cường sản xuất trong nước, cải thiện hiệu quả sử dụng năng lượng và phát triển cơ sở hạ tầng.

Theo ALEC, một chính sách an ninh năng lượng hiệu quả cần bao gồm các trụ cột: minh bạch về thị trường, đa dạng nguồn cung, công bằng trong tiếp cận và tính chống chịu trước biến động toàn cầu.

Vai trò của năng lượng tái tạo

Năng lượng tái tạo đóng vai trò chiến lược trong việc nâng cao an ninh năng lượng quốc gia và toàn cầu. Khi các nguồn năng lượng truyền thống như than, dầu mỏ và khí đốt đối mặt với áp lực cạn kiệt, chi phí biến động và rủi ro địa chính trị, năng lượng tái tạo nổi lên như một lựa chọn khả thi để giảm thiểu rủi ro và tăng cường tính tự chủ.

Lợi ích của năng lượng tái tạo đối với an ninh năng lượng:

  • Giảm phụ thuộc vào nhập khẩu: Sản xuất nội địa bằng năng lượng mặt trời, gió, sinh khối hoặc thủy điện giúp giảm rủi ro từ chuỗi cung ứng toàn cầu.
  • Ổn định giá: Không bị ảnh hưởng bởi giá nhiên liệu hóa thạch, giúp dự báo chi phí năng lượng dễ dàng hơn.
  • Phân tán và linh hoạt: Các hệ thống phân tán như điện mặt trời hộ gia đình tăng cường khả năng chống chịu của hệ thống điện.
  • Tác động môi trường thấp: Góp phần đạt mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính và cải thiện chất lượng không khí.

Theo Cơ quan Năng lượng Tái tạo Quốc tế (IRENA), đầu tư vào năng lượng tái tạo và lưu trữ năng lượng không chỉ cải thiện an ninh năng lượng mà còn tạo thêm việc làm và tăng trưởng kinh tế xanh dài hạn.

Hợp tác quốc tế trong An ninh năng lượng

An ninh năng lượng không thể được đảm bảo một cách hiệu quả nếu chỉ dựa vào nội lực quốc gia. Trong bối cảnh toàn cầu hóa và liên kết thị trường ngày càng sâu rộng, hợp tác quốc tế trở thành yếu tố tất yếu nhằm quản lý rủi ro chung, chia sẻ dữ liệu và công nghệ, cũng như thúc đẩy dòng chảy năng lượng xuyên biên giới.

Các hình thức hợp tác năng lượng đa phương bao gồm:

  • Tổ chức quốc tế: IEA, OPEC, IRENA, OSCE đóng vai trò thiết lập tiêu chuẩn, giám sát và hỗ trợ kỹ thuật.
  • Hiệp định khu vực: EU có thị trường năng lượng chung, ASEAN tăng cường kết nối điện lưới và cơ chế dự phòng.
  • Dự án xuyên quốc gia: Đường ống dẫn khí, lưới điện liên kết, thị trường điện liên vùng.

Theo OSCE, hợp tác khu vực giúp tăng khả năng dự báo, chia sẻ nguồn lực và phản ứng nhanh hơn với các khủng hoảng năng lượng bất ngờ. Điều này đặc biệt quan trọng với các quốc gia nhỏ hoặc phụ thuộc cao vào nhập khẩu.

Xu hướng tương lai

An ninh năng lượng trong tương lai sẽ không chỉ giới hạn trong việc đảm bảo nguồn cung truyền thống, mà còn phải tính đến các yếu tố môi trường, xã hội, công nghệ và dữ liệu. Xu hướng phát triển năng lượng bền vững đòi hỏi phải tích hợp các yếu tố an toàn, công bằng và đổi mới vào chiến lược năng lượng quốc gia và toàn cầu.

Các xu hướng nổi bật gồm:

  • Chuyển đổi năng lượng: Tăng tỷ trọng năng lượng sạch trong cơ cấu năng lượng, hướng tới trung hòa carbon vào giữa thế kỷ.
  • Điện khí hóa: Thay thế nhiên liệu hóa thạch bằng điện trong giao thông, công nghiệp và sưởi ấm để giảm phát thải và tăng hiệu quả.
  • Kỹ thuật số và AI: Ứng dụng trí tuệ nhân tạo và dữ liệu lớn trong dự báo, điều độ và tối ưu hóa vận hành hệ thống năng lượng.
  • Tăng cường lưu trữ và linh hoạt hệ thống: Phát triển pin lưu trữ, thủy điện tích năng và cơ chế thị trường điều độ linh hoạt.

Theo World Energy Council, các quốc gia cần chuyển từ mục tiêu “an toàn nguồn cung” sang chiến lược toàn diện “an ninh – bền vững – cạnh tranh” nhằm đối phó hiệu quả với thách thức năng lượng của thế kỷ 21.

Các bài báo, nghiên cứu, công bố khoa học về chủ đề an ninh năng lượng:

Sản Xuất Hydro Bền Vững Dịch bởi AI
American Association for the Advancement of Science (AAAS) - Tập 305 Số 5686 - Trang 972-974 - 2004
Nhận diện và xây dựng một hệ thống năng lượng bền vững có lẽ là hai trong số những vấn đề quan trọng nhất mà xã hội hôm nay phải đối mặt. Thay thế sự kết hợp mang năng lượng hiện tại bằng một nhiên liệu bền vững là một trong những thành phần chính của hệ thống đó. Hydro như một phương tiện mang năng lượng, chủ yếu được tách chiết từ nước, có thể giải quyết các vấn đề về bền vững, phát thải môi trư...... hiện toàn bộ
#hydro #bền vững #năng lượng #phát thải môi trường #an ninh năng lượng #sản xuất hydro #hệ thống năng lượng
Tác động của Biến đổi Khí hậu đến An ninh Lương thực Toàn cầu Dịch bởi AI
American Association for the Advancement of Science (AAAS) - Tập 341 Số 6145 - Trang 508-513 - 2013
Biến đổi khí hậu có thể gây gián đoạn tiến trình hướng tới một thế giới không còn đói nghèo. Có thể nhận thấy một mẫu hình toàn cầu rõ rệt về tác động của biến đổi khí hậu đối với năng suất cây trồng, điều này có thể có những hậu quả đối với khả năng cung cấp thực phẩm. Sự ổn định của toàn bộ hệ thống thực phẩm có thể gặp rủi ro dưới tác động của biến đổi khí hậu do sự biến động ngắn hạn t...... hiện toàn bộ
#Biến đổi khí hậu #an ninh lương thực #năng suất cây trồng #thích ứng #giảm thiểu
An ninh năng lượng thế giới những năm đầu thế kỉ XXI
Normal 0 false false false MicrosoftInternetExplorer4 Trong những năm đầu thế kỉ XXI, năng lượng và an ninh năng lượng đã trở thành vấn đề quan tâm của toàn thế giới. Nhu cầu sử dụng năng lượng tăng trong khi trữ lượng ngày càng giảm đã làm cho tình hình năng lượng và an ni...... hiện toàn bộ
#năng lượng #an ninh năng lượng #ngoại giao năng lượng
Tác động của các công nghệ quản lý đất đai bền vững tích hợp đối với an ninh lương thực của các hộ gia đình tại tiểu lưu vực Bắc Gojjam, sông Nile Xanh Dịch bởi AI
Discover Sustainability -
Đánh giá nội dungQuản lý đất đai bền vững tích hợp (ISLM) ngày càng được xem như một chiến lược quan trọng để nâng cao an ninh lương thực tại Ethiopia và đáp ứng nhu cầu thực phẩm cho dân số đang gia tăng. Bằng cách hiểu rõ nền tảng hợp lý này, bài viết xem xét ảnh hưởng của việc áp dụng các công nghệ ISLM đến an ninh lương thực hộ gia đình. Nghiên cứu dựa trên dữ ...... hiện toàn bộ
#Quản lý đất đai bền vững tích hợp #An ninh lương thực #Ethiopia #Nông thôn #Năng suất đất
Phát triển ngành Dầu khí Việt Nam gắn với an ninh năng lượng - kinh tế trong thời kỳ hội nhập quốc tế
Tạp chí Dầu khí - Tập 11 - Trang 55 - 61 - 2021
Dầu khí là nguồn tài nguyên không tái tạo đóng vai tr. quan trọng đối với nền kinh tế. Đến giữa thế kỷ XXI, dầu khí được dự báo vẫn giữ vị trí hàng đầu trong cân đối năng lượng sơ cấp ở nhiều nước. Tổng tiêu thụ năng lượng toàn cầu năm 2020 đạt trên 4,1 tỷ tấn dầu và 3.853 tỷ m3 khí [1]. Trong 60 năm xây dựng và phát triển, ngành công nghiệp dầu khí Việt Nam đã có đóng góp quan trọng cho nền kinh...... hiện toàn bộ
#Oil and gas #energy security
Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh thực hiện nâng cao chất lượng sinh hoạt tự phê bình và phê bình trong các tổ chức cơ sở đảng từ năm 2005 đến năm 2015
Chất lượng sinh hoạt tự phê bình và phê bình trong các tổ chức cơ sở đảng là một nhân tố quan trọng góp phần làm nên những thành tựu mà Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện trong 10 năm (2005-2015). Bài viết phân tích nội dung sinh hoạt tổ chức cơ sở đảng của Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh theo nghĩa rộng để thấy được vai trò quan trọng của sinh hoạt đảng về tự phê bình và phê bình trong ...... hiện toàn bộ
#sinh hoạt đảng #Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh #từ năm 2005 đến năm 2015 #tự phê bình và phê bình
Phát huy vai trò lãnh đạo của Đảng trong nhiệm vụ xây dựng, phát triển, nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên Giáo dục Quốc phòng An ninh tại Trường Đại học An Giang
Trong bối cảnh giáo dục hiện nay, công tác giáo dục quốc phòng và an ninh cho học sinh, sinh viên (SV) đang được chú trọng nhằm giúp thế hệ trẻ nâng cao nhận thức, trách nhiệm và tinh thần sẵn sàng tham gia xây dựng, bảo vệ Tổ quốc . Bài báo trình bày về sự cần thiết ...... hiện toàn bộ
#giảng viên #giáo dục quốc phòng và an ninh #vai trò của Đảng #Trường Đại học An Giang.
Tác động kinh tế - xã hội của việc thiếu hụt cung cấp dầu nhập khẩu: trường hợp của Trung Quốc Dịch bởi AI
Springer Science and Business Media LLC - Tập 99 - Trang 1415-1430 - 2018
Dầu mỏ là nguồn năng lượng thiết yếu và quan trọng liên quan đến an ninh năng lượng và chiến lược quốc gia. Dựa trên một mô hình cân bằng tổng thể động lực có thể tính toán theo đệ quy, nghiên cứu này xem xét những tác động tiềm tàng đến các chỉ số kinh tế - xã hội chính ở Trung Quốc, bao gồm tăng trưởng kinh tế, mức giá, việc làm, phúc lợi hộ gia đình và hoạt động sản xuất, dưới các kịch bản thiế...... hiện toàn bộ
#dầu mỏ #tăng trưởng kinh tế #an ninh năng lượng #mô hình cân bằng tổng thể #Trung Quốc
TRUNG QUỐC VÀ VẤN ĐỀ ĐẢM BẢO AN NINH TRONG VẬN CHUYỂN NĂNG LƯỢNG TRÊN BIỂN
Hiện nay, Trung Quốc chủ yếu dựa vào các nước khu vực Trung Đông trong đảm bảo an ninh năng lượng. An ninh năng lượng của Trung Quốc sẽ bị đe dọa nghiêm trọng nếu tuyến đường vận chuyển huyết mạch này bị tắc nghẽn trong bối cảnh việc xây dựng đường ống vận chuyển trên bộ từ Trung Đông sang Trung Quốc là bất khả thi. Nghiên cứu này phân tích những thách thức đang đặt ra trong đảm bảo an ninh c...... hiện toàn bộ
#energy security #energy transport #China #Malacca #Hormuz
Tổng quan về An ninh Lương thực và Tiềm năng Phát triển Chính sách Lương thực Dựa trên Không gian tại Bangladesh Dịch bởi AI
Springer Science and Business Media LLC - - 2017
An ninh lương thực toàn cầu phụ thuộc chủ yếu vào ba thành phần: khả năng cung cấp thực phẩm, khả năng tiếp cận thực phẩm và sử dụng thực phẩm. Các biến thể khu vực của những thành phần này có thể ảnh hưởng đến an ninh lương thực thông qua sự khác biệt về không gian trong các điều kiện tự nhiên, xã hội hoặc kinh tế và sự tương tác của chúng trong một hệ thống môi trường phức tạp. Việc hiểu sự biến...... hiện toàn bộ
#an ninh lương thực #Bangladesh #biến đổi khí hậu #chính sách lương thực #nghiên cứu không gian-thời gian
Tổng số: 16   
  • 1
  • 2